Tổng thống Ukraine phải nhượng bộ phe đòi ly khai

Quân Ukraine tại thành phố cảng Mariupol.

Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko hôm 15.9 đề nghị một loạt nhượng bộ nhằm kết thúc cuộc nổi dậy của phe đòi ly khai ở miền đông gây bất ổn, như sẽ ân xá tập thể và cho quyền tự điều hành các khu vực họ đã chiếm.

Một giải pháp hòa bình

Các đề nghị còn gồm bảo tồn tiếng Nga, cho phép các vùng do phe đòi ly khai kiểm soát bầu quan tòa riêng, lập lực lượng cảnh sát riêng và đào sâu quan hệ với Nga nhưng các vùng này vẫn thuộc lãnh thổ Ukraine.

Đây rõ ràng là sự hợp thức hóa cuộc chuyển nhượng quyền lực cho phe đòi ly khai, sau khi quân đội Ukraine đánh thua phe này trong tháng 8 và 9, buộc ông Poroshenko phải tìm kiếm giải pháp hòa bình.

Chỉ vài tuần trước, quân Kiev đang thắng thế và tuyên bố sắp thắng “chiến dịch chống khủng bố” thì tình hình lại đảo chiều, mà Ukraine và NATO tuyên bố các thắng lợi quân sự của phe đòi ly khai là nhờ có Nga cung cấp vũ khí và quân Nga.

Nga luôn phủ nhận cáo buộc trên.

Một số nội dung trong đề xuất nhượng bộ của ông Poroshenko giống cái gọi là “xung đột lạnh”, với các chiến binh thân Nga kiểm soát các vùng đất ở Gruzia và Moldova, từ đó gây khó cho 2 nước này trong ý định gia nhập NATO.

Ông Poroshenko nhấn mạnh dù nhượng bộ nhiều, Ukraine sẽ thành công trong việc bảo vệ các vùng do phe đòi ly khai kiểm soát vẫn trong biên giới Nga, không cho phép các vùng này độc lập. Ông nói với các lãnh đạo chính trị: "Với chúng ta, không gì quan trọng hơn hòa bình. Đây là những đề xuất chính sẽ bảo đảm điều đó”.

Sự nghi ngờ và quan ngại

Nhưng các đề xuất này cũng khiến ông Poroshenko phải va chạm với các nhà hoạt động thân phương Tây và các chính khách Kiev, là những người nhận xét ông đã nhượng bộ phe đòi ly khai quá nhiều.

Đáp lại, nhiều tay ly khai kêu gọi lập một quốc gia độc lập có tên “Nước Nga mới” tỏ ra nghi ngờ hoặc bác ngay các đề nghị của ông Poroshenko.

Thủ tướng tự phong Alexander Zakharchenko của “Cộng hòa nhân dân Donetsk” (DPR) nói với trang web Vesti (Ukraine): “Chúng tôi sẽ tự quản lý tổ quốc của chúng tôi. Trên lãnh thổ chúng tôi sẽ có nhân dân và luật của chúng tôi. Sẽ không có chuyện bàn về việc vẫn thuộc lãnh thổ Ukraine”.

Ông Poroshenko đề nghị tổ chức bầu cử địa phương ở các vùng do phe đòi ly khai kiểm soát vào ngày 9.11 tới.

Nhưng Miroslav Rudenko, một quan chức DPR nói với hãng tin Interfax (Nga) rằng, chỉ tổ chức các cuộc bầu cử này nếu tình hình chiến trường ổn định và cuộc bầu cử tuân thủ các quy định của DPR, chứ không theo luật Ukraine.

Rudenko nói: “Poroshenko và các cơ quan công quyền sẽ không có việc gì để làm với các cuộc bầu cử này”.

Dù quy chế đặc biệt tự điều hành chỉ có hiệu lực 3 năm, xem ra nó cho phép phe đòi ly khai cơ hội củng cố quyền lực tại các vùng họ kiểm soát.

Các đề nghị của ông Poroshenko sẽ còn phải trải qua vòng tranh luận ở quốc hội, được ông trình sau quyết định hoãn tham gia một thỏa thuận thương mại giữa Ukraine với EU.

Động thái này càng khiến phe thân phương Tây ở Ukraine quan ngại rằng chính phủ “hy sinh” quá nhiều. Dù ông Poroshenko nói những kẻ kích động nổi dậy sẽ không được ân xá, phe đối lập nói trên thực tế, ông đã trao sự bạo lực và để mặc phe nổi dậy điều hành miền đông.

“Đó là một đề nghị tồi. Sau khi có quá nhiều người chết, nhiều nhà bị phá, nhiều mảng đời bị tàn phế, đề nghị này là phần thưởng cho bọn gây ra những tổn thất đó”, là nhận định của Ekaterina Butko, một trong những thủ lĩnh phong trào phản đối Maidan từng lật đổ Tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych hồi tháng 2.

Kiev đã sẵn sàng?

Các đề nghị trên được ông Poroshenko nêu trong một dự thảo luật trình quốc hội Ukraine, tiếp sau thỏa thuận ngưng bắn với phe đòi ly khai, cho thấy Kiev sẵn sàng kết thúc cuộc nổi dậy từ tháng 4 khiến gần 3.000 người chết.   

Thỏa thuận ngưng bắn được 10 ngày vào ngày 15.9 thì xảy ra giao chiến mãnh liệt ở miền đông, đạn pháo nã vào các khu dân cư ở thành phố Donetsk. 

Người phát ngôn quân đội Ukraine, đại tá Andriy Lysenko cáo buộc phe đòi ly khai tấn công các chốt kiểm soát cùng những vị trí khác, nên quân Ukraine phải đối phó. 

Nhưng phe đòi ly khai tố cáo Ukraine “liên tục vi phạm lệnh ngưng bắn”, tấn công họ cùng dân thường ở Donetsk khiến 20 người chết.

Ngày 14.9, hai xe chở các quan sát viên quốc tế của Tổ chức an ninh - hHp tác châu Âu (OSCE) làm nhiệm vụ giám sát lệnh ngưng bắn đã bị trúng mảnh đạn.

Trưởng đoàn Nga Andrei Kelin tại OSCE nói các quan sát này có bằng chứng rõ ràng là quân Ukraine vi phạm lệnh ngưng bắn và dùng vũ khí hạng nặng để nã pháo vào dân thường.

Ông Lysenko bác cáo buộc trên, nói phe đòi ly khai đã vi phạm lệnh ngưng bắn hàng trăm lần vào cuối tuần qua, gồm hơn 200 tay súng tấn công một vị trí gần sân bay Donestk.