Tổng thống Putin bị... "bắt bài"

 Ba “chiêu” của Tổng thống Nga Putin là thái độ cứng rắn, tài nguyên dầu khí và chủ nghĩa dân tộc đang bị đánh giá thấp.

• Mỹ-Nga chiến tranh tiền tệ, Trung Quốc hưởng lợi?
• Chuyên gia Trung Quốc coi thường kinh tế Nga

Kể từ khi lên lãnh đạo nước Nga vào năm 2000 đến nay, Tổng thống Putin đã trở thành một trong những nhân vật quyền lực nhất thế giới. Các tạp chí uy tín hàng đầu liên tục bầu chọn ông là nhân vật của năm, trong khi tỷ lệ ủng hộ của người dân trong nước không ngừng gia tăng.

Tổng thống Nga Vladimir Putin

Chưa vội đề cập tới tài năng, bản lĩnh và phẩm chất lãnh đạo của Putin, hiện giới phân tích đang đặt ra những câu hỏi đằng sau sự “thăng tiến” vượt bậc của ông trong những năm qua. Theo đó, ngày càng có nhiều ý kiến cho rằng ngoài yếu tố may mắn, Putin đã biết sử dụng nghệ thuật của một nhà lãnh đạo phù hợp với điều kiện của nước Nga, trong đó nổi bật là việc thể hiện thái độ cứng rắn, tài nguyên dầu khí và chủ nghĩa dân tộc.

Trở thành “anh hùng”

Ngày 18/3/2014, Crimea được sáp nhập vào Nga. Ngày 20/3/2014, số liệu thăm dò dư luận của Trung tâm nghiên cứu dư luận xã hội toàn Nga cho thấy tỷ lệ ủng hộ của Putin đã tăng thêm 15,1%, đạt 75,7%, cao nhất trong 5 năm qua.

Trên 60% số người được hỏi cho rằng hành động đáng được công nhận nhất trong thời gian gần đây của Putin là biện pháp xử lý đối với vấn đề Ukraine. Trong mắt của rất nhiều người Nga, Putin không chỉ là nhà lãnh đạo cứng rắn, mà còn là anh hùng dân tộc. Người ta bắt đầu mơ về thời hoàng kim của nước Nga.

Những binh sĩ được cho là đặc nhiệm Nga tại Crimea

Sau khi tiếp nhận Crimea, Tổng thống Putin đã chứng minh sự khác nhau về thực lực kinh tế giữa Nga và Ukraine bằng cách tăng tiền lương hưu của khu vực Crimea lên gấp hai lần.

Kể từ khi lên cầm quyền năm 2000 đến nay, được lợi từ giá dầu tăng cao, đến năm 2008, tỷ lệ tăng trưởng bình quân hàng năm của kinh tế Nga đạt 7%, trở thành một trong 5 nước BRICS nhận được sự quan tâm của toàn thế giới.

Dự trữ ngoại hối của Nga không ngừng tăng lên, năm 2006 đã vượt lên đứng thứ 3 thế giới. Tính đến ngày 1/1/2014, tổng mức dự trữ ngoại hối của Nga là 509,595 tỷ USD, tuy có phần giảm bớt so với năm 2013, nhưng so với mức thấp nhất là 10,7 tỷ USD của năm 1999, quả thực đã sung túc hơn rất nhiều.

Già néo đứt dây

Theo giới phân tích Tổng thống Nga một mặt cứng rắn đối với Mỹ và châu Âu, xây dựng mình thành nhà lãnh đạo đối kháng với phương Tây, một mặt lợi dụng lợi nhuận từ tài nguyên dầu khí để nâng cao phúc lợi xã hội, giành lấy sự ủng hộ của dân chúng, xây dựng hình tượng nhà bảo vệ dân tộc Nga.

Thế nhưng, những khó khăn của kinh tế Nga hiện nay đang làm bộc lộ những điểm yếu từ chính các “chiêu” mà Putin sử dụng.

Máy bay ném bom Tu-95 của Nga tăng tần suất “tuần tra”

Thứ nhất, thái độ cứng rắng đối với phương Tây không phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả. Trên cơ sở kinh tế đang phục hồi, Putin ngày càng cứng rắn đối với phương Tây, điều này đã có phần được thể hiện nhiều năm trước, rõ ràng nhất là cuộc xung đột với Gruzia.

Tháng 8/2008, nhân dịp diễn ra thế vận hội Bắc Kinh, Gruzia bất ngờ phát động tấn công nhằm vào Nam Ossetia, không ngờ bị Nga nhanh chóng phát động phản công. Quân đội Gruzia tổn thất nặng nề. Nga được đánh giá là giành chiến thắng hoàn toàn, tỷ lệ ủng hộ quốc tế của Putin tăng lên.

Đối với cuộc khủng hoảng Ukraine, biểu hiện của Nga rất giống trong xung đột với Gruzia. Moskva một mặt tỏ ra cứng rắn, một mặt phản ứng nhanh chóng, đặc biệt là hành động bất ngờ sáp nhập Crimea.

Tuy nhiên, ngay từ thời điểm đó, giới phân tích đã chỉ ra điểm yếu chết người của nước Nga và Putin. Nhà bình luận nổi tiếng người Mỹ Thomas L.Friedman cho rằng không cần phải dùng vũ lực để đối kháng với Nga. Chỉ cần bị trừng phạt kinh tế, Nga chắc chắn sẽ không thể trụ nổi.

Dù có những hoài nghi ban đầu về hiệu quả thực sự của các đòn trừng phạt này, song tình hình hiện nay cho thấy chúng đang phát huy tác dụng và khiến cho Nga khốn đốn.

Hết thời dầu khí?

Những dự đoán về khó khăn của Nga được đưa ra trên cơ sở phân tích triển vọng năng lượng. Theo đó, việc sử dụng năng lượng hóa thạch sẽ ngày càng bị hạn chế. Thay vào đó là cuộc cách mạng năng lượng mới, cách mạng dầu khí đá phiến. Sự tiến bộ của công nghệ sản xuất, giá cả của năng lượng tái sinh sẽ không ngừng giảm xuống, xu thế năng lượng tái sinh sạch hơn, hiệu quả cao hơn thay thế dầu mỏ đã rất rõ ràng.

Có nhiều lý do khác nhau, song giới phân tích có chung nhận định rằng đợt lao dốc của giá dầu lần này một phần là do các nước sản xuất dầu mỏ như Saudi Arabia muốn cạnh tranh giá dầu đá phiến của các doanh nghiệp Mỹ. Thông qua việc đánh tụt giá dầu sẽ gây khó khăn, dẫn đến việc đánh bật họ ra khỏi thị trường năng lượng.

Giá dầu giảm đang “phủ bóng đen” lên kinh tế Nga

Giá dầu nhiều khả năng sẽ không thể duy trì ở mức thấp như hiện nay trong thời gian dài. Tuy nhiên, chỉ cần có vậy, Nga đã bộc lộ điểm yếu nội tại của mình. Xuất khẩu của Nga có khoảng 70% là dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, và chiếm tới 50% toàn bộ thu nhập tài chính của Nga. Việc đặt hiện tại và tương lai của Nga vào nhiên liệu hóa thạch được coi là sự thách thức của Putin đối với cuộc cách mạng năng lượng.

Trò chơi mạo hiểm

Ngày 18/12/2014, kết quả của một cuộc thăm dò dư luận do Hãng thông tấn Associated Press (AP) và Trung tâm nghiên cứu các vấn đề dư luận NORC cùng công bố cho thấy khoảng 80% người Nga vẫn ủng hộ Putin.

Bất chấp những khó khăn về kinh tế, Tổng thống Putin vẫn khẳng định ngân sách của Bộ Quốc phòng Nga sẽ tăng vào năm 2015, đạt 50 tỷ USD. Do tài chính Nga dựa vào thu nhập dầu mỏ, và giá dầu lại đang giảm thấp, Chính phủ Nga rất có thể sẽ phải giảm bớt chi tiêu dành cho phúc lợi xã hội như giáo dục, nhà ở, y tế… Điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến niềm tin của dân chúng đối với tương lai và sự tín nhiệm của dân chúng đối với Putin.

Có ý kiến cho rằng bài đối phó với khó khăn kinh tế của Putin là khơi dậy chủ nghĩa dân tộc Nga theo mô hình thời đại Sa Hoàng. Khi đó, người dân Nga sẽ chuyển sự chú ý từ tình hình kinh tế không ngừng xấu đi sang những mục tiêu cao hơn.

Tuy vậy, đây có thể sẽ là trò chơi nguy hiểm bởi khi người dân qua cơn phấn khích, họ sẽ trở lại với những vấn đề sát sườn “cơm ăn áo mặc”. Hậu quả khi đó sẽ ra sao nếu tình hình không được cải thiện.

Đời sống của người dân Nga không khỏi ảnh hưởng khi kinh tế suy yếu

Trong năm qua, giá dầu giảm gần 50%, đồng ruble cũng sụt giảm 50%. Bị phương Tây bồi thêm bằng các đòn trừng phạt, lượng lớn nguồn vốn của Nga chảy ra nước ngoài.

Theo đánh giá của Ngân hàng trung ương Nga, lượng vốn chảy ra nước ngoài của Nga trong năm 2014 có thể lên đến 134 tỷ USD, còn số liệu do Ngân hàng thế giới đưa ra là 150 tỷ USD.

Do lượng lớn nguồn vốn chảy ra nước ngoài, khiến cho nhu cầu đầu tư và tiêu thụ của Nga giảm xuống, nên Ngân hàng trung ương Nga dự báo tỷ lệ tăng trưởng GDP của Nga trong năm 2014 chỉ đạt 0,6 %. Số liệu này trong năm 2013 vẫn là 1,6%. Và nếu giá dầu vẫn thấp như hiện nay, một số tổ chức quốc tế dự đoán GDP của Nga trong 2015 có thể sẽ giảm thêm 5%.

Nợ nước ngoài của các doanh nghiệp của Nga là 502 tỷ USD, tương đương 1/4 GDP, trong đó khoảng 130 tỷ USD nợ nước ngoài phải trả vào năm 2015. Nếu buộc phải cứu trợ những doanh nghiệp này, thì Nga sẽ dùng hết lượng dự trữ ngoại hối, khó có thể đối phó được với những rủi ro trong tương lai. Nhưng nếu không cứu trợ những doanh nghiệp này, thì việc các doanh nghiệp không thể trả nợ theo đúng kỳ hạn là điều không thể tránh khỏi, một số doanh nghiệp có thể bị phá sản.

Nước Nga đang gặp khó khăn, và Putin cũng vậy. Phải chăng phương Tây đang “ra tay quá mức” như lời của chính Tổng thống Putin trong bài phát biểu nhân sự kiện tiếp nhận Crimea?

Đông Triều